نکاتی در رابطه با باتری موبایل و نحوه صحیح شارژ آن

باتری‌ها انواع مختلفی دارند که هر یک برای کاربردی مناسب‌تر از انواع دیگر هستند. در گوشی‌ها، تبلت‌ها و سایر وسایل همراه معمولاً باتری‌های لیتیوم-یونی به کار می‌رود که ملاحظات ایمنی و نگه‌داری خاص خود را دارند. اغلب اظهار نظرهای ضد و نقیضی در مورد این باتری‌ها می‌شنویم. برخی می‌گوید بهتر است شارژ آن بین 40 تا 80 درصد باشد تا عمر آن بهینه شود. برخی دیگر می‌گویند بهتر است صبر کنیم تا باتری کاملاً دشارژ شود و سپس آن را کامل شارژ کنیم. در ادامه‌ی مطلب با ما همراه شوید تا ببینیم کدام روش بهتر است و علت چیست.


حرف‌های ضد و نقیض از کجا شروع شد؟

شاید سال‌ها پیش که تنوع باتری‌ها کمتر بود چنین سردرگمی‌هایی هم کمتر ایجاد می‌شد، اما این روزها تنوع باتری‌ها بیشتر شده است. اغلب از باتری‌های لیتیوم-یونی در وسایل همراه استفاده می‌شود چرا که با توجه به وزن‌شان، ظرفیت بالایی دارند. باتری‌های لیتیوم-یون یکی از بهترین انواع باتری‌ها محسوب می‌شوند

با هر یک از انواع باتری باید به شکل خاصی برخورد کرد تا عمر آن در بیشترین حالت ممکن باشد.

مشکل اصلی این است که باتری‌های لیتیوم-یونی (Lithium-Ion) به لحاظ ساختار و عملکرد با باتری‌های قدیمی‌تر مثل نیکل-کادمیویم و نیکل-متال هیدرید متفاوت هستند.

باتری‌های لیتیوم-یونی مثل باتری‌های مبتنی بر نیکل در گذر زمان به سرعت ظرفیت مفید خود را از دست نمی‌دهند و معمولاً اگر از آنها به درستی استفاده کنید، چند سالی عمر می‌کنند.

در دنیای باتری ها چندین فناوری وجود داشته که هر یک جای خود را به تکنولوژی های جدید داده‌اند و منسوخ شده‌اند. مهم‌ترین نسل‌های باتری که در دنیای وسایل الکترونیکی شایع بوده‌اند به این شرح است :


الف- باتری‌های نیکل کادمیوم ( nickel-cadmium)
نیکل کادمیوم در واقع اولین نسل تجاری باتری های با تولید انبوه در ابزارهایی مانند موبایل و نوت بوک بودند. علامت مشخصه آنها این است که روی باتری Ni-Cd و یا خود کلمه نیکل-کادمیوم قید شده است . در دفترچه مشخصات هم عینا نوع و توان باتری قید می‌شود این نوع باتری ها اکنون منسوخ شده‌اند.

در واقع این باتری ها بودند که اولا شارژ ابتدایی 12 ساعته نیاز داشتند و ثانیا هر بار باید تا انتها تخلیه می‌شدند تا شارژ مجدد موجب از بین رفتن سلول ها نشود تقریبا 5 سالی می‌شود که دیگر این نوع باتری‌ها به دلایل مختلفی کنار رفته اند و در محصولات جدید به هیچ وجه کاربردی ندارند .

ب- باتری‌های یون لیتیومی (Lithium-Ion)
نوع یون لیتیومی نسل دوم تجاری باتری ها در دستگاه های الکترونیکی هستند علامت مشخصه آنها کلمه Li-On روی بدنه باتری و دفترچه مشخصات محصول است. این باتری ها کماکان در موبایل و نوت‌بوک کاربرد دارند، اما آنها هم با نسل جدیدتر در حال تعویض هستند. کارکرد صحیح این باتری ها موجب شده که نیازی به شارژ ابتدایی 12 ساعته ندارند و همچنین کاملا برعکس باتری های نسل قبلی به هیچ وجه نباید تا سر حد تخلیه شدن کار کنند باید در حد 10 درصد شارژ باقیمانده مجدد شارژ شوند و سپس تا 100 درصد مجددا شارژ شوند .

ج- باتری‌های لیتیوم پلیمری (Lithium polymer)
نوع لیتیوم پلیمری نسل روز باتری ها هستند که علاوه بر محدودیت های کمتری که دارند ایمن تر و سبک تر هستند علامت مشخصه آنها کلمه Li-Po یا Li-on-Po است در دفترچه مشخصات محصول هم عینا نوع باتری با عبارت لیتیوم پلیمری یا کامل‌تر آن یون لیتیوم پلیمر قید می‌شود .

این نوع باتری‌ها نه تنها شارژ ابتدایی 12 ساعته نیاز ندارند، بلکه هیچ محدودیتی در کاربرد هم ندارند مهم‌ترین علامت مشخصه اینکه دستگاه شما دارای این نوع باتری است آن است که در زمان اتصال به کامپیوتر با پورت USB شارژ شود چون این باتری ها نیازی نیست، هر بار تا 100 درصد شارژ شوند سازندگان امکان شارژ با USB را در آنها قرار داده‌اند تا عمر باتری بهتری داشته باشند . این نوع باتری دارای وزن کمتری نسبت به مدلهای دیگر به استثنا لیتیون آیون است . اما ویژگی منحصر به فردی که سازندگان گوشی های موبایل را به سمت استفاده از این نوع باتری می کشاند این است که این باتری ها را می توان به هر شکل هندسی که در طراحی مورد نیاز باشد در آورد . این ویژگی باعث از میان رفتن محدودیت های زیادی می گردد که باتری ها مکعب مستطیلی قدیمی تر در طراحی گوشیها ایجاد می کردند .

خوب در حال حاضر هر دستگاه الکترونیکی که بخرید به احتمال 99/9 درصد فاقد باتری نوع اول که باتری نیکل کادمیومی بود، هستند پس عملا شارژ 12 ساعته کاملا منسوخ و یک سنت «پارینه سنگی» است که کماکان در دهان افراد در حال گردش است.

از کجا بفهمیم باتری خراب شده است؟

به طور کلی در هنگام خرابی باتری موبایل این مشکلات برای گوشی پیش میاید:
1- گوشی خود به خود خاموش میشود.
2- گوشی زیاد هنگ میکند.
3- تنظیمات تاریخ و ساعت به هم میریزد.
4- گوشی سریع تر از قبل باتری خالی میکند.
5- باتری خم میشود و یا پوف میکند.

اگر یکی از اتفاقات بالا مرتبا برای موبایل شما رخ میدهد، به سالم بودن باتری آن شک کنید.

اگر باتری مورد نظر شما از نوع لیتیوم-یونی است، راهکارها و نکات زیر را به دقت مطالعه کنید:


اجازه ندهید شارژ باتری صفر شود

به جای اینکه صبر کنید باتری شما کاملاً دشارژ شود، کمی عجله کنید و زودتر آن را شارژ نمایید.

سعی کنید وسایل خود را قبل از اینکه شارژشان به کمتر از 40 یا 50 درصد برسد، شارژ کنید.

اما سوال دوم، تا چند درصد شارژ کنیم؟ 100 درصد یا کمتر؟


باتری لیتیوم-یونی را کامل شارژ نکنید

بهترین کار در هنگام شارژ این است که نگذاریم شارژ باتری به بیش از 80 یا نهایتاً 90 درصد برسد و زودتر شارژر یا وسیله‌ی همراه را از برق جدا کنیم.

نتیجه‌گیری کلی این است که:

زمانی که شارژ باتری بین 40 تا 80 درصد در نوسان باشد، عمر آن حداکثر خواهد بود.

هر ماه یک بار شارژ باتری را صفر کرده و سپس کاملاً شارژ نمایید

خالی کردن شارژ به طور کامل از نظر کارکرد و عمر مفید درست نیست، اما بهتر است هر ماه یک بار این کار را انجام دهید. بیشتر باتری‌های پیشرفته‌ی امروزی یک ویژگی مهم دارند و آن تخمین مدت زمانی و شارژ باقیمانده است. به این باتری‌ها اصطلاحاً باتری هوشمند گفته می‌شود. برای تخمین درست باید باتری کالیبره باشد و اگر همیشه آن را تا نیمه مصرف کنید و مجدداً شارژ نمایید، از حالت کالبیره خارج می‌شود و در محاسبه دچار خطا می‌شود. لذا هر ماه یک بار این کار را انجام دهید تا باتری به حالت کالیبره نزدیک شود.

باتری‌ها را خنک نگه دارید

تنها قطعاتی مثل پردازنده و بردهای الکترونیکی نیستند که در اثر گرما مستهلک می‌شوند. باتری‌ها هم وضعیت مشابهی دارند.

اگر باتری در دمای صفر درجه‌ی سانتی‌گراد نگه‌داری شود، پس از یک سال می‌توان 94 درصد ظرفیت آن را استفاده کرد، اما اگر در دمای 60 درجه‌ای نگه‌داری شده باشد، تنها 60 درصد ظرفیت آن هم پس از سه ماه قابل استفاده خواهد بود.

لذا در مورد لوازمی مثل لپ‌تاپ بهتر است اگر آن را به برق متصل کرده‌اید، باتری را خارج کنید. اگر به برق متصل نیست هم لازم است باتری را خنک نگه دارید. همان‌طور که به خنک نگه داشتن پردازنده اهمیت می‌دهید، به باتری هم توجه کنید. در مورد گوشی‌ها و تبلت‌ها هم استفاده از کیف‌های پلاستیکی و چرمی که به نوعی عایق حرارت هستند، دمای باتری و مجموعه‌ی سخت‌افزار را افزایش می‌دهد. لذا در محیط‌های داخلی سعی کنید گوشی در کیف و کیس محافظ قرار نگیرد.


ولتاژ شارژر و استفاده از شارژر استاندارد

این مورد هم بسیار مهم است. به طور معمول باتری‌های لیتیوم-یونی از سلول‌هایی با ولتاژ 3.7 ولت ساخته می‌شوند. ممکن است دو سلول سری شوند تا ولتاژ دو برابر یعنی 7.4 ولت حاصل شود. در مورد لپ‌تاپ‌ها معمولاً باتری‌های 6 یا 4 سلولی استفاده می‌شوند که در بازار به 6 سل یا 4 سل معروف هستند.

ولتاژ این نوع باتری‌ها با کاهش شارژ افت پیدا می‌کند. اگر باتری پر باشد، ممکن است ولتاژ از 4.2 ولت هم بیشتر شود. البته باتری‌های شارژی قلمی از جنس نیکل-کادمیوم یا نیکل-متال هیدرید هم وقتی کامل شارژ شده باشند، ولتاژ بالاتری در حد 1.5 ولت دارند، اما روی باتری عدد 1.2 ولت نوشته می‌شود.

آنچه در مورد نحوه‌ی شارژ کردن بسیار مهم است، استفاده از ولتاژ پایین است. به جدول زیر توجه کنید:

اگر باتری با ولتاژ 3.92 ولت شارژ شود، ظرفیت آن در حالت شارژ کامل تنها 75 درصد خواهد بود، اما اگر با ولتاژ 4.2 ولت آن را شارژ کنیم، ظرفیت 100 درصد خواهد بود. مشکل این است تفاوت 25 درصدی در ظرفیت به کاهش شدید تعداد سیکل‌های شارژ و دشارژ منجر می‌شود. در واقع 25 درصد ظرفیت بیشتر، عمر باتری را 8 برابر کمتر کرده است و تنها می‌توان بین 300 تا 500 بار آن را شارژ نمود.

ولتاژ 4.35 ولت برای شارژ کردن یک باتری لیتیوم یونی اثری مثل نمودار زیر دارد و سریعاً ظرفیت مفید باتری تقلیل می‌یابد:

لذا از شارژرهایی که استاندارد هستند و با ولتاژ بالا شارژ نمی‌کنند استفاده کنید. بهترین کار استفاده از شارژر اصلی گوشی، تبلت یا لپ‌تاپ است.

باد کردن باتری

گاهی اوقات باتری تبلت یا گوشی باد می کند. علت های زیادی می تواند سبب بادکردن باتری گوشی یا تبلت شما شود. مهمترین علت آن خرابی باطری گوشی شماست. اگر باطری تبلت یا گوشی شما خراب شود بمرور ممکن است شروع به باد کردن کند. همچنین باد کردن باطری تبلت ممکن است به علت ایرادات موجود در مسیر شارژ دستگاه شما باشد.

دلایل باد کردن باطری گوشی و تبلت:

استفاده از دستگاه در هنگام شارژ می تواند سبب باد کردن باتری تبلت و گوشی شود.
بیش از حد در شارژ گذاشتن گوشی می تواند سبب بادکردن باطری گوشی یا تبلت شود.
مدام به شارژ زدن دستگاه می تواند سبب باد کردن باتری گوشی یا تبلت شود.
استفاده از شارژهای متفرقه می تواند سبب بادکردن باطری تبلت یا گوشی شود.
استفاده از باتری غیر اصلی گوشی می تواند سبب باد کردن باطری تبلت یا گوشی شود.
استفاده از باطری خراب می تواند سبب باد کردن باتری گوشی شود.

احتمال انفجار باتری

حتما شما هم تا کنون اخباری پیرامون انفجار و آتش گرفتن باتری گوشی های تلفن همراه در سطح جهان شنیده اید .این اتفاقات زیاد هم غیر عادی نیستند و کمپانی سامسونگ نیز یکی از پر حادثه ترین ها در این زمینه بوده است . در یک نمونه از این موارد، آتش گرفتن باتری یک گلکسی S4 باعث سوختن یک آپارتمان بطور کامل شد! و یا انفجار باتری گوشی یک دختر کانادایی که در خواب بوده باعث آتش گرفتن بالشت او شده ،که البته خوشبختانه توانسته به سرعت عکس العمل نشان بدهد و فرار کند .
قبل از هرچیز باید بگوییم تا زمانی که یک نقص خیلی بزرگ در ساختار باطری و یا در طراحی وجود نداشته باشد، باتری گوشی موبایل یا تبلت آتش نخواهد گرفت .در حقیقت این اتفاق بسیار نادر است و دلیل آن نیز تنها نمیتواند بوجود آمدن مشکل در باتری باشد ، بلکه عوامل زیادی در وقوع این حادثه نقش دارند که از مهمترین آنها میتوان به استاندارد نبودن باتری یا شارژر اشاره کرد .
باتری های شارژی لیتیومی یک اشکال کوچک دارند که همان افزایش حرارت است ، بدینصورت که در هنگام شارژ شدن حرارت آنها بالا و بالاتر میرود .به همین خاطر سیستمی در آنها ایجاد کرده اند که به محض شارژ شدن کامل، اتصال را قطع میکند تا از شارژ شدن بیش از حد باطری که موجب بروز برخی واکنش های شیمیایی خطرناک میشود جلوگیری کند .
باتری گوشیها بسیار باریک هستند و به همین دلیل فضای کمی برای جدا نگه داشته صفحه های مثبت و منفی باطری از هم وجود دارد که این فاصله بوسیله یک لایه جدا کننده بسیار نازک ایجاد میشود .
اگر چیزی بین این دو صفحه قرار بگیرد میتواند باعث بروز مشکل شود که در این حالت اگر گوشی را تحت فشار شارژ بیش از حد قرار دهید در واقع بنزین روی آتش ریخته اید !!!
اگر شرکت های سازنده طبق قوانین و استانداردها عمل کنند میتوانند به راحتی یک باتری امن و مطمعن تولید کنند، اما متاسفانه برخی شرکت ها بخاطر سود بیشتر، فیوزی که اتصال مدار را در هنگام شارژ کامل قطع میکند در آن قرار نمیدهند که نبودن این فیوز میتواند بسیار خطرناک باشد، بخصوص اگر شما عادت دارید که گوشی را از شب تا صبح به شارژ میزنید و آن را نزدیک خود قرار میدهید !

در کل مسئله انفجار و آتش گرفتن باتری بسیار نادر است و در حدی نیست که باعث نگرانی شود.

جنبه‌های منفی شارژ شدن سریع‌تر گوشی و تبلت

تکنولوژی Quick Charge 2.0 که کوآلکام برای سریع‌تر شارژ شدن باتری‌ها معرفی کرده به جای استفاده از پورت USB با ولتاژ معمولی 5 ولت، از 9 ولت استفاده می‌کند. در تراشه‌هایی مثل S800 سخت‌افزار لازم برای انتقال توان الکتریکی بیشتر پیش‌بینی شده است تا شارژ سریع‌تر انجام شود. اما بهای شارژ سریع‌تر، کاهش تعداد سیکل‌های شارژ باتری است.

احتمالاً سازندگانی مثل اچ‌تی‌سی در طراحی گوشی‌های رده اولی مثل HTC One M8، همین مسأله را مورد توجه قرار داده‌اند و از شارژر Quick Charge 1.0 استفاده نموده‌اند. مخصوصاً که باتری این گوشی قابل تعویض نیست. در واقع اچ‌تی‌سی وان جدید از نظر سخت‌افزاری مشکلی با نسخه‌ی دوم Quick Charge ندارد، اما شارژر داخل جعبه آن از نسخه‌ی اول Quick Charge پشتیبانی می‌کند که علت آن احتمالاً افزایش عمر باتری بوده است.

تکنولوژی‌های دیگری هم در مورد شارژرها و مادربوردها معرفی شده که با افزایش ولتاژ یا جریان الکتریکی عمل شارژ را تسریع می‌کند. ولتاژ بیشتر عمر باتری را کاهش می‌دهد و جریان بیش از 2 آمپر هم برای شارژ سریع‌تر مناسب نیست.

تا جایی که امکان دارد سعی کنید ابزار همراه خود را به آرامی شارژ کنید.

شارژ سریع دمای باتری را هم افزایش می‌دهد که خود یک عامل منفی دیگر است و عمر آن را کاهش می‌دهد.

مقاله مرتبط: آیا هنگام شارژ گوشی از آن استفاده کنیم یا نه؟!
مقاله مرتبط: آموزش رفع مشکل مصرف باتری در اندروید آبنبات چوبی و مارشمالو
مقاله مرتبط: سوالات رایج و متداول در مورد باتری و نحوه شارژ آن - Battery usage FAQ